شعر گیلکی تنکابنی « باغبان » از ناصر امینی

شعر گیلکی با  گویش تنکابنی  از « ناصر امینی »

باغِبان باغِ میِن نیشته هَمِش

تا که هَندَه دَنِکَه دآرِ تَمِش

ای تَمِش چی خِسی دآرِ وِپیتی ؟

رِس رِسی می دَسِ ره کار بِگیتی

تو چِره سیا کانی می بیشه ره

جیر نیِه ، دازِ زَنُم تی ریشه ره

می دلِ غصّه دَکِت یه کولِبار

کی وَنه دردِ بُاگوم بی اختیار

لبِ سَر خنده وینی ، درده بِرَر

تن اگه داغه ، می دل سرده بِرَر

می چُمِی آب کَنه و سو نِدَاره

گُل وَنه بِینه مِره ، رو نِدَاره

 اِندی هیسَّنُم که تا تِریک بُنه

 می عمر اینجوری شُنه بِریک بُنه

دل مِره وَنِرسِنه چُرت بَزِنُم

غم و غصَّه اینجوری قُرت بَزِنُم

بلبلِی دارِ چِکِل ، مُ دارِ بُن

ویل ویلی کَانه پوتور می بارِ بُن

ترِ گِل می رختخوابِ بالِشه

می رِفیق گُسِند دُمالِ گالِشِه

دردِ دل بُاگوم ، دوا هیسّه مِرِه

اگر اَم نُاگوم ، بلا هیسّه مِرِه

چِندی مُ بِنیشُم و گَب نَزِنُم ؟

ایزگیلِ وِچینُم و لب نَزِنُم

ای خدا بُاگو که می چاره چیَه

تِکلیفِ آدِمِ بیچاره چیَه

غزل « نیاک ایجه » ؛ عقیل پورخلیلی ( حبیب )

نیاک ایجه ، می دل چی بیقراره

دِه طاقِتِ تی دوری یَه نِداره

هرچی ایرا اُرا بَزَم ، زندگی

خسته نابا ، وِپیت می دست و پا رِه

پِر اگه ترشه ماسه کیسّه بَزَه

اُنکه کولِت ، بازار باروت ، می مآره

قِدیم چی داشتیم بُخاریم : « ترش ِ سیف »

پِیز ِ دیم اَم ، وَچکِسیم هامبورداره

تِرمی که گیت راشِرُم و رُخانَه

کِشِت به دَس ، گیت پِر کالویه مآره

چالِ زِمی باشی اَلَن نیاکُن

مِشت حِجِلی ، یونجه زِمی کُجاره ؟!

قربانعلی ، یُسفِلی ، کِبل عِلِکبَر

کُرا باشان ؟ از اُشان چی دیاره ؟!

بیشین بِینین خانه ی ملّا قنبر

فانوس ِ سو نیانه ، تیره تاره

خدا اگه آدِمِه پشتیبان بو

دِ فکر نَکِن دشمن ِ دست ِ تآره !!

کدخدا مَمدِلی – خدا بیامُرز –

چِندی نوّه اَلَن وی یادگاره !

این روزگاره اگه میدان هِدِی

یِه رَچ بِدِی تی دوش ِ سر ، سُواره

اگه اَلَن دنیا تی همرَه جوره

دو روز دیگه هانه ، تی هَمره قاره

جُوان که هیسّی خُشته کولباره وِیر

پیر که بِبِی ، ناتونی بِینی راره

دِل دَنیبیس ، حبیب ! خُشته دور و پَر

بِدان تنها خدا تی غمگساره !

شعری به یاد مرحوم « حاج علی آقا غفاری فرد » فرزند « کربلایی علی اکبر » !

_{نیاک ایجه ، نِمِک نَزِن می زخمه}

_{می شعره خاندِری ، وِگیر تی اخمه}

_{حاج عِل آقا یه سرگذشت ِ بُخان}

_{خوجیر که فکر کِنی ، بُنی هراسان}

_{نصف ِ شبِی را دَکِت از لَکتِشان}

_{هَلَه اذان ناگوته ، بُمَه گیلان}

_{یه روز هَکِرد برنج زِمَه ، هاله واش}

_{تولون بابا وی بَدِن و پای ِ خاش}

_{غذا بُخارد نُخارد ، اُجه راه دَکِت}

_{پَرِیته از گیلان ، مِثان ِ سَرِت}

_{خسته بَدِن وقتی بُمَه لَکتِشان}

_{مَردِلی دِی ، تازه بادوشت گاوِشان}

_{از وی کشاورزی اگه باگوم شعر}

_{یه روزه راه می کاغِذه شعر ِ وِر}

_{خِشتی زِمی ، گِلکَند ِ کادان ِ وَر}

_{چاله زِمی ، تا جار مَلّه وَراوَر}

_{این زِمی شان ِ ، تِنهایی بور گیته}

_{عرق وی صورت چِکِس ، عین ِ تیته}

_{کشت و زراعت همه مِنا سَر با}

_{نجّاری اَم اُنه دس ِ هنر با}

_{لاکتراشان زمانی کدخدا با}

_{چه شور و حالی دل ِ مِن به پا با}

_{کُرا باشا حاج عِله قا رِشیدی ؟!}

_{گردِنه تاب دِنی به چی امیدی ؟!}

_{بازَم حیا نَکِردی ، سر جار دره ؟!}

_{خُشتِره شیر دانی و دِشان وَره ؟!}

_{هیچ کَسه دنیا تا اَلَن رَحم نَکِرد}

_{با خُشِلی بیارده ، با زور بَبِرد}

_{خوجیر نیاک ، تی کت و کول شِل بابا}

_{عِین ِ مِهی سفید ِ اَشپِل بابا}

_{جان ِ بِرَر ، دنیا جی عبرت بِگیر}

_{اَجل بیَه ، جوان نداره یا پیر}

_{لاکتراشان کیا دابان ؟ یاد هَکِن}

_{اگر تونی اُشان ِ جا ، پا دَکِن}

_{قربانعلی ، یوسفعلی ، کبلِلِکبَر}

_{بیَه بَریسی تا به ملّا قنبر}

 _{کدخدا ممدِلی و مِش مارمِلی}

_{مشتی مراد علی و عباس علی}

_{عبدِل ِ مرحوم و بِرَر وی نصرت}

_{دسّی دسی ، آغوز دار ِ سر جیرکَت}

_{چِندی باگوم دنیای ِ نامردی یَه ؟!}

_{چِندی باگوم تا تو بِفَهمی چیَه ؟!}

_{حاج عِلِ قا جی که رِشیدتر نیِه !}

_{اُسّا تقی جی که تو بهتر نیِه}

_{تازه مره یاد بُمَه ، اُسّا صَفَر}

_{چِندی بیچاره دُو هَکِرده هَدَر}

_{وقتی مره نام ِ ایشان یاد بُمَه}

_{خون باشا می دل ، مِره فِریاد بُمَه}

_{ایشان ِ نام ِ باگوتُم یک یکی}

_{یه ذرّه عبرت بِری ، چیزی وَکی}

_{زوازوری دنیا کین ِ پوت هَنِک}

_{تی عمر باشا ، بُمانِسه یک هَتِک}

_{جان ِ بِرَر ، حبیب ِ شعره بُخان}

_{قدر ِ تی پِر و مآره ویشتر بدان}

                                            _{( عقیل پورخلیلی )}

چند رباعی گیلکی

  

     ^{عاشق که ببی همه تره تور گنن}

     ^{جیف پول دنی بو ، قط تره زور گنن}

     ^{تشخیص اگه نداشته بی ، خیلی بده
     تبریزی پنیره بعضی ها لور گنن}

     ^{ایام جهان فقط به کام تو دابو}

     ^{هر دفتر خاطرات نام تو دابو}

     ^{هر قطره شرابی که رچیته ساقی}

     ^{در هر گذری فقط به جام تو دابو}

شعری در بزرگداشت مرحوم « شکرعلی لاکتراشی » که در روز سوم آن بزرگوار سرودم .

قِدیما لیگا و لَکتشانی با                                     

هرچی چشم کار کَنِبا ، اُشانی با

همگی ، وچه ، عاروس ، یه جا دابان           

یه جا با کَله ، تانور ، کَلا ، دوشان

کوچیک و گَته ،‌همَه کار کَنِبان                      

شُنِبان واشِه دِنی ، کوه و کامان

حَرفِه گَتّه زَنِبا خانه مییِن                             

وَچه ناتّونِس باگو حسن حسین

قدیما هیچکی تی همرَه قار نابا                      

هیچکی اسب ِ طمع ِ سوار نابا

لیگا از سرتا وی دُم ، اَبادی با                         

ماردوم ِ دل ، زمین ِ گوشادی با

یک یِکِی آدمشان پیر وَکِتِن                            

امه رفتاره بِدَن ، سیر وکتن

می دل ِ غصّه دَکِت یه کولبار                      

کی وَنه درد ِ باگوم بی اختیار

لب ِ سر خنده وینی ، درده بِرَر !              

تن اگه داغه ،‌می دل سرده بِرَر !

گَردِنِه جاری نیار تی مآره وَر                    

نکِنه داد بزینی تی پِره سر !

شُکُر ِعاقبته تو یاد هَکِن                            

کمتَه خُشته کلّه مِنْ تو باد هَکِن

مِش شُکُر ، ماهه مانِس لیگایه مِن             

اون جور آدِم  نِشانه همیشه دِن !

لیگا لَکتِشان ِ مِن ،‌ یه دانه با                      

گذر ِ مسافران ، وی خانه با

از رِشیدی چی باگوم ؟ یک ازهزار         

آی کوراسَره بِتاشَه مزی دار !

پِرِس این دار ِ چِکِل ، اُن دار ِ سَر            

جیر نیاکِن ،‌کَلِنِه تی کُرک و پر

کار خیر از همه پیش قدم تَه با              

خُشته نوّه شانه همره ، چَم تَه با

چی رشید ، مهمان نواز و مهربان           

نه کسی عیبه گُته ، نه بد زبان

خُشته وقت ِسر نمازه خانِسه                

خدایه سختی یِ ِ مِن دُخانِسه

صبح تا شب ماردوم ِ کارسر دابا           

وی دَس ، پرتقال چینی ، اثر دابا

پیش بهار ، گاوْبِری موقع بُنه با             

مش شکُر، دل وی دل ِ مِن دِنی با

آخ آغوزهال چی کُلاکی وارسه !        

این همه دردسره ، کی تاوِسه ؟!

پیش به دنبال داووسِن وی بچّه ها    

ممرِضا ، غلامرضا ، علیرضا

پِر دابا پیش ، وَچه شان وی پشت ِ سَر    

گاوِشان ، کَش زَنِبان تا وَلگسَر

لَکتِشان ِ رایِه بِن تا تول ِ دشت

همه سال اُن با اُشانه سرگذشت

اولین سِرا با وی ، کُراسره

جز تقی وی درده کی خبر داره

تول ِ دشت هرکی باشا ، یاده وِرِه

چِندی شکرالله جی هِیت ماس و کره

چِندی ارباب ِ هَکِرده گالشی

چِندی دوشان بَبِرده دوشادوشی

بِرَرِی ، شُکُر باشا از این میان

بمانِس از اُن فقط نام و نشان

بِرَرِی ، چشم ِ وازَک ، خوجیر نیاک

ای که چِشم ِ دَبیسِی ، تی سینه چاک !

مِش شُکُر تی عبرته ، جان ِ بِرَر !

بیرون هَک نانِجیبَه تی کلّه سر

باش بِنیش حبیب ِ شعر ِ وِر بُخان

قدر خُشته پِر و مآره خوب بدان

لاکتراشان در یک نگاه اجمالی !!

« لاکتراشان » یکی از روستاهای ییلاقی و دورافتاده ی شهرستان تنکابن و در عین حال از بکرترین و زیباترین ییلاقات است که پیشینه ای بسیار طولانی دارد و قدمت آن را از از گورستان های متعدد آن می توان دریافت . گورستان هایی مانند « کوراسر » که ثبت ملّی هم شده است و چند کیلومتری بالاتر از لاکتراشان و در بین مسیر بلور کوه ( شاه سفید کوه ) واقع شده است .

در محدوده ی خود لاکتراشان کنونی نیز چند قبرستان قدیمی در خود محل واقع شده است و یک قبرستان هم در منطقه ی پایین دست این روستا ( گل کند ) قرار دارد که جا دارد واقعا تحقیقات گسترده ای در این مکان ها و گورستان ها صورت بگیرد و قدمت واقعی آنها روشن گردد .

متاسفانه در طی سالهای گذشته تنها کسانی که به زیر و رو کردن این قبرستان ها و قلعه های تاریخی و باستانی و به قول مردم این منطقه « گبر خاک » ها ( قبرهای زردشتی و غیر مسلمان ) کرده اند افرادی بودند که با نقشه هایی که در دست داشتند و یا حتی بدون نقشه به دنبال یافتن گنج ها  ودفینه هایی قدیمی وجب به وجب این مناطق را شخم زدند .

لازم به ذکر است که بیشتر ساکنان فعلی این روستا از حدود 200 سال قبل از دست خان های منطقه ی اشکورات فرار کردند و عده ای از آنها در لاکتراشان و عده ای دیگر در روستای ییلاقی لگا ساکن گردیدند .

اجداد این نسل از ساکنین لاکتراشان یعنی افرادی مانند قربانعلی ، یوسفعلی ، کربلایی علی اکبر ، اسّا رحیم و ... وارد لاکتراشان شدند و با بومیان این منطقه که در واقع گالشان و رعیت های خان این منطقه (  آقای منتظمی ) بودند ، درگیر شدند و بعد از جنگ و ستیز های زیاد موفق شدند در این منطقه به کشاورزی بپردازند .

کم کم مشغول آباد کردن زمین های کشاورزی شدند و با ساختن خانه و انجام کشت و زرع در منطقه ی « گل کند » این منطقه را از نو احیا کردند هرچند که به سختی می توانستند گاو و گوسفند نگه داری کنند زیرا تمام مراتع این منطقه و زمین های مجاور تحت سیطره و نفوذ خان ها و گالش های تحت حمایت آن ها بود .

در یکی از همین درگیری های گالشان و حشم داران خان منتظمی با ساکنین جدید لاکتراشان بود که یکی از ساکنین فعلی روستا یعنی استاد مشهدی حسن خیّاط که در آن زمان خردسال بود ، پایش تا مچ سوخت ؛ چون مادرش به خاطر همکاری با مردان و زنان دیگر در این درگیری شرکت کرده و بچه را در کنار آتش تنها رها کرده بود .

به خاطر همین ماجرا ها و جنگ و دعواها « کربلایی علی اکبر » به رودبار رفت تا با وزیر دیدار کند و از او بخواهد تا ساکنین جدید لاکتراشان که از دست خان های اشکور فرار کرده بودند ، در این منطقه بدون مزاحمت سکنی بگزینند ولی وزیر در ابتدا مخالفت کرد ؛ چون می ترسید این مهاجران با گالشان و بومیان در یک جا نتوانند با مسالمت زندگی کنند و نتوانند بر سر منافع مشترک کنار بیایند .

به همین خاطر کربلایی علی اکبر ، چند روزی به نشانه ی اعتراض و اعتصاب لب به غذا نزد . و با این کار موفق شد از وزیر اجازه بگیرد تا کار کشت و زرع انجام دهند و کار خود را پیش ببرند .

لازم به ذکر است که این مهاجران از « چاکل » و « تکامجان » اشکور به لاکتراشان آمده بودند و لگایی ها هم از « کلایه » اشکور .

هم اکنون روستای لاکتراشان به طور کلی به دو محله تقسیم می شود :

جار ملّه - جیر ملّه

جار محله ای ها بیشتر همان ساکنین قبلی لاکتراشانند که امروزه بیشتر خوش نشین هستند و کمتر به کشاورزی و دامداری می پردازند و جیر محله ای ها هم از نسل همان مهاجران یعنی قربانعلی ، یوسفعلی ، کبلایی علی اکبر ، استاد رحیم و ... هستند . هم اکنون نسل سوم و چهارم آن بزرگان در این روستا ساکن هستند .

امروزه علاوه بر دامداری ( گاو و گوسفند ) که اکثریت اهالی به این کار مشغولند ، باغداری هم به دست بعضی از ساکنین از جمله حاجی شاپور ( علی اصغر ) ابراهیم پور ، رجبعلی پورخلیلی ، فرزندان مرحوم قنبر جورطالشی ( یحیی و منصور ) ، فرزندان مرحوم استاد صفر لاکتراشی ( کریم و بهرام ) و ... انجام می شود . عمده ی درختان میوه در این منطقه گردو و فندق است . هر چند که زراعت و کشاورزی ( جو و گندم ) از حدود بیست سال به این طرف دیگر انجام نمی شود . کاری که در گذشته بسیار پرشکوه بوده است و اراده و سخت کوشی پدران و اجداد این سرزمین را یادآور می شود . تا جایی که بنده که هم اکنون 38 سال دارم از دوران کودکی اوج کشت و زرع در این منطقه و گرفتن محصول پرشمار گندم و جو را به یاد دارم و هنوز هم نحوه ی آرد کردن گندم در آسیاب های آبی در ذهنم تداعی می شود ؛ آسیاب هایی که تنها سنگ چینه هایی از بعضی از انها برجای مانده است .

.

.

.